Diagnostyka i leczenie chorób tarczycy

Zaburzenia tarczycy – czym są?

Tarczyca to gruczoł wydzielania wewnętrznego, który reguluje tempo przemiany materii, pracę serca, temperaturę ciała i nastrój. Zaburzenia jej czynności najczęściej przyjmują postać niedoczynności (hormony produkowane są w zbyt małej ilości) lub nadczynności (hormonów jest za dużo). Często mają podłoże autoimmunologiczne, jak choroba Hashimoto czy choroba Gravesa-Basedowa. Wczesne rozpoznanie pozwala skutecznie zapobiegać powikłaniom i szybko poprawić samopoczucie.

Objawy niedoczynności tarczycy

Niedoczynność zwykle rozwija się stopniowo i daje niespecyficzne dolegliwości, takie jak przewlekłe zmęczenie, senność, spowolnienie i uczucie zimna. Pojawiać się mogą przyrost masy ciała mimo niezmienionej diety, suchość skóry, wypadanie włosów i zaparcia. U części pacjentów występują obniżony nastrój, pogorszenie koncentracji, a u kobiet – zaburzenia miesiączkowania. Objawy są zróżnicowane, dlatego wymagają oceny specjalisty.

Objawy nadczynności tarczycy

Nadczynność częściej przebiega gwałtowniej i objawia się kołataniem serca, drżeniem rąk oraz nietolerancją ciepła i nadmierną potliwością. Charakterystyczna jest niezamierzona utrata masy ciała mimo dobrego apetytu, nerwowość i problemy ze snem. U niektórych osób dochodzi do osłabienia mięśni i biegunek, a w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa mogą pojawić się objawy oczne. Każdy z tych symptomów jest wskazaniem do diagnostyki hormonalnej.

Diagnostyka chorób tarczycy

Skuteczna diagnostyka opiera się na zebraniu wywiadu, badaniu fizykalnym i ocenie stężeń hormonów tarczycy. Uzupełniają ją badania obrazowe i – w razie potrzeby – oznaczenia przeciwciał oraz dodatkowe testy różnicujące przyczynę zaburzeń. Kompleksowa ocena pozwala dobrać terapię adekwatną do rozpoznania i nasilenia dolegliwości.

Badania hormonalne (TSH, FT3, FT4)

Podstawą rozpoznania jest TSH, czyli hormon przysadki regulujący tarczycę. W razie nieprawidłowości ocenia się wolne frakcje hormonów FT4 i FT3, a często również przeciwciała przeciwtarczycowe (np. anty-TPO, anty-TG, TRAb) w kierunku chorób autoimmunologicznych. Wyniki interpretuje się łącznie z objawami i badaniem lekarskim, co pomaga precyzyjnie określić rodzaj zaburzenia.

Leczenie zaburzeń tarczycy

Terapia zależy od rozpoznania i może obejmować wyrównywanie niedoboru hormonów lub hamowanie ich nadmiernej produkcji. Celem jest przywrócenie prawidłowego stężenia hormonów, złagodzenie objawów i ochrona narządów przed powikłaniami. Leczenie prowadzi się pod kontrolą lekarza endokrynologa, który dostosowuje dawki do wyników i samopoczucia pacjenta.

Farmakoterapia

W niedoczynności stosuje się lewotyroksynę – syntetyczny odpowiednik hormonu tarczycy – przyjmowaną regularnie w dawce dobranej indywidualnie. W nadczynności wykorzystuje się leki tyreostatyczne ograniczające produkcję hormonów oraz, doraźnie, beta-blokery łagodzące kołatania serca i drżenia. W wybranych przypadkach rozważa się radiojod lub leczenie zabiegowe, zgodnie z aktualnymi wytycznymi i stanem klinicznym.

Monitorowanie i kontrola

Niezależnie od rozpoznania konieczne są regularne kontrole TSH i hormonów wolnych, szczególnie po zmianie dawki lub na początku terapii. Lekarz ocenia także objawy oraz ewentualne działania niepożądane, by szybko skorygować leczenie. U części pacjentów pomocne są modyfikacje stylu życia i współpraca z dietetykiem, zwłaszcza gdy współistnieją zaburzenia masy ciała lub choroby metaboliczne.