Diagnostyka i leczenie niepłodności hormonalnej

Niepłodność hormonalna – definicja

Niepłodność hormonalna to trudności z zajściem w ciążę wynikające z zaburzeń w wydzielaniu lub działaniu hormonów regulujących cykl rozrodczy. Najczęściej dotyczą one owulacji, dojrzewania pęcherzyków i przygotowania endometrium do implantacji. Problem może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn, dlatego diagnostyka powinna obejmować oboje partnerów.

Objawy i pierwsze sygnały problemu

Do najczęstszych sygnałów u kobiet należą nieregularne cykle, brak miesiączki albo bardzo skąpe krwawienia, a także objawy sugerujące zaburzenia owulacji. Czasem pojawiają się trądzik, nadmierne owłosienie, wahania masy ciała lub bóle w okolicy miednicy. Jeśli po 12 miesiącach regularnych starań (lub po 6 miesiącach po 35. r.ż.) ciąży nadal nie ma, warto rozpocząć diagnostykę.

Przyczyny niepłodności o podłożu hormonalnym

Najczęściej spotykane przyczyny to cykle bezowulacyjne związane z PCOS, hiperprolaktynemią lub nieprawidłową czynnością tarczycy. U części pacjentek rolę odgrywa niewydolność lutealna. Istotny wpływ mają też czynniki metaboliczne, jak insulinooporność, otyłość czy szybkie wahania masy ciała, które zaburzają równowagę hormonalną.

Diagnostyka niepłodności hormonalnej

Proces diagnostyczny łączy wywiad, badanie fizykalne oraz ukierunkowane badania laboratoryjne i obrazowe. U kobiet ocenia się przebieg cyklu, obecność owulacji oraz stan rezerwy jajnikowej.jmt Celem jest wykrycie odwracalnych przyczyn i zaplanowanie terapii zwiększającej szanse na poczęcie.

Badania hormonalne i owulacyjne

Standard obejmuje oznaczenia FSH, LH, estradiolu, progesteronu (w II fazie cyklu), prolaktyny oraz TSH/FT4, a przy wskazaniach także androgenów. Owulację potwierdza się monitoringiem USG pęcherzyka i oceną progesteronu lutealnego; bywa pomocna obserwacja śluzu czy temperatura podstawowa. W razie potrzeby rozszerza się diagnostykę o AMH i ocenę rezerwy jajnikowej.

Ocena gospodarki metabolicznej

Współistniejącą insulinooporność lub stan przedcukrzycowy wykrywa się na podstawie glikemii, insuliny i/lub krzywej OGTT; często bada się też lipidogram. Nieprawidłowości metaboliczne mogą hamować owulację i pogarszać jakość gamet, dlatego ich korekcja jest ważną częścią leczenia. U pacjentów z nadwagą ocenia się również wskaźniki masy ciała i obwód talii.

Leczenie niepłodności hormonalnej

Terapia jest indywidualna i zależy od przyczyny, wieku i planów rozrodczych pary. U wielu pacjentów już wyrównanie hormonów tarczycy lub prolaktyny, normalizacja masy ciała i uporządkowanie cyklu wyraźnie zwiększają szanse na poczęcie. Leczenie prowadzone jest etapowo i pod kontrolą specjalisty, z regularną oceną efektów.

Terapia farmakologiczna

W cyklach bezowulacyjnych stosuje się stymulację owulacji (np. cytrynian klomifenu lub letrozol) i monitoruje dojrzewanie pęcherzyka w USG. Przy hiperprolaktynemii wprowadza się leki obniżające prolaktynę, a w zaburzeniach tarczycy – terapię wyrównującą jej czynność. Gdy tłem jest insulinooporność, pomocne bywają leki poprawiające wrażliwość tkanek na insulinę, włączane razem z modyfikacją stylu życia.

Współpraca z ginekologiem i dietetykiem

Optymalne wyniki uzyskuje się, łącząc opiekę endokrynologa-ginekologa oraz wsparciem dietetyka klinicznego. Precyzyjna korekta masy ciała, dobrze zbilansowana dieta i aktywność fizyczna poprawigają profil hormonalny i jakość komórek rozrodczych. Zespół specjalistów pomaga też zaplanować kolejne kroki – od naturalnych starań po ewentualne techniki wspomaganego rozrodu, jeśli będą potrzebne.